Szałwia lekarska
Jest to gatunek krzewinki lub półkrzewu należący do rodziny jasnotowatych ( Lamiaceae ). Roślina ta jest ceniona od starożytności ze względu na swoje liczne właściwości lecznicze, kulinarne i aromatyczne. Jej łacińska nazwa "Salvia" pochodzi od słowa "salvare", co oznacza "ratować" lub "leczyć", co doskonale odzwierciedla jej historyczne znaczenie.
Opis botaniczny
Zazwyczaj dorasta do wysokości 30-70 cm. Ma tendencję do drewnienia u podstawy.Liście! Są podłużnie owalne lub lancetowate, o długości 3-10 cm. Mają charakterystyczną szarozieloną barwę i są pokryte drobnymi włoskami, co nadaje im lekko filcowatą fakturę. Po roztarciu wydzielają silny, charakterystyczny aromat.Kwiaty! Pojawiają się od maja do lipca. Są zazwyczaj fioletowe lub niebiesko-fioletowe (rzadziej różowe lub białe), zebrane w okółki na szczytach pędów, tworząc kwiatostan przypominający kłos. Są miododajne.Łodyga! Wzniesiona, rozgałęziona, u dołu drewniejąca, górą zielona, często owłosiona.
Składniki aktywne i właściwości
Liście szałwii zawierają bogactwo substancji czynnych, które odpowiadają za jej właściwości: olejek eteryczny (1-2,5%): Jego główne składniki to tujon (alfa- i beta-tujon), kamfora, cyneol, borneol, pinen. Skład olejku może się różnić w zależności od pochodzenia rośliny, warunków uprawy i terminu zbioru.Tujon jest składnikiem, który w dużych dawkach może być toksyczny.Gorycze (np. karnozol).
Nadają charakterystyczny gorzkawy smak, pobudzają wydzielanie soków trawiennych. Garbniki (3-8%).Mają działanie ściągające, przeciwzapalne i antyseptyczne.FlawonoidyDziałają antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie. Kwasy organiczne (np. rozmarynowy, kawowy) Wykazują działanie antyoksydacyjne.
Witaminy
Zawiera witaminy A, C, K oraz z grupy B.Minerały! Jest źródłem m.in. wapnia, potasu, magnezu, żelaza.
Główne właściwości szałwii lekarskiej
Antyseptyczne (odkażające) - zwalcza bakterie, wirusy i grzyby.Przeciwzapalne - łagodzi stany zapalne.Ściągające - zmniejsza obrzęki i krwawienia (np. dziąseł).
Hamujące wydzielanie potu (antyhydrotyczne) - jedno z najbardziej znanych zastosowań.Wiatropędne i rozkurczowe - pomaga przy wzdęciach i problemach trawiennych. Pobudzające trawienie - dzięki goryczom zwiększa wydzielanie żółci i soku żołądkowego.Wykrztuśne (w niewielkim stopniu) - może wspomagać odkrztuszanie.
Antyoksydacyjne: chroni komórki przed uszkodzeniem przez wolne rodniki.Hamujące laktację - zmniejsza produkcję mleka u kobiet karmiących.
Zastosowanie lecznicze
Szałwia jest stosowana zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Wewnętrznie (najczęściej w postaci naparów). Problemy trawienne - niestrawność, wzdęcia, bóle brzucha, brak apetytu, biegunki.Nadmierna potliwość - szczególnie skuteczna przy poceniu się na tle nerwowym lub w okresie menopauzy (uderzenia gorąca).
Wspomagająco przy cukrzycy - niektóre badania sugerują, że może pomagać regulować poziom cukru we krwi. Wsparcie funkcji poznawczych - trwają badania nad potencjalnym wpływem szałwii na poprawę pamięci i koncentracji, zwłaszcza u osób starszych i z chorobą Alzheimera.
Zewnętrznie (płukanki, okłady, nasiadówki) stany zapalne jamy ustnej i gardła. Zapalenie dziąseł, afty, pleśniawki, ból gardła, angina (do płukania). Stany zapalne skóry - trudno gojące się rany, owrzodzenia, ukąszenia owadów, trądzik (do przemywania, okładów).
Infekcje okolic intymnych - jako środek pomocniczy w postaci nasiadówek. Przygotowanie naparu: 1 łyżeczkę suszonych liści szałwii zalać szklanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem przez około 10-15 minut. Odcedzić. Do płukania gardła i jamy ustnej stosować przestudzony napar kilka razy dziennie. Do picia zazwyczaj 1-2 razy dziennie (nie zaleca się długotrwałego stosowania wewnętrznego bez konsultacji z lekarzem).
Zastosowanie kulinarne
Szałwia ma intensywny, lekko gorzkawy, żywiczny smak i aromat. Należy używać jej z umiarem. Świetnie komponuje się z tłustymi mięsami (wieprzowina, kaczka, gęś), cielęciną, drobiem. Jest składnikiem wielu włoskich dań, np. Saltimbocca alla Romana, sosów do makaronu (np. z masłem i szałwią). Dodawana do farszów, pasztetów, kiełbas. Pasuje do dań z fasoli i innych warzyw strączkowych.Można aromatyzować nią oliwę lub masło.
Zastosowanie w kosmetyce
Płukanki do włosów - przyciemniają włosy, mogą pomagać w walce z łupieżem i przetłuszczaniem się skóry głowy.Toniki do twarzy: ze względu na właściwości ściągające i antyseptyczne, polecane do cery tłustej i trądzikowej. Składnik past do zębów i płynów do płukania ust: ze względu na działanie odkażające i przeciwzapalne na dziąsła.
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Tujon: Olejek eteryczny szałwii zawiera tujon, który w dużych dawkach lub przy długotrwałym stosowaniu może działać neurotoksycznie (powodować drgawki, zawroty głowy, pobudzenie). Dlatego nie należy przekraczać zalecanych dawek i unikać długotrwałego (powyżej 2-3 tygodni) stosowania wewnętrznego bez konsultacji z lekarzem.
Ciąża i karmienie piersią
Szałwia jest przeciwwskazana w ciąży (może wywoływać skurcze macicy) oraz podczas karmienia piersią (hamuje laktację i tujon może przenikać do mleka).
Epilepsja i stany drgawkowe - Osoby cierpiące na te schorzenia powinny unikać szałwii ze względu na zawartość tujonu.Ostre stany zapalne żołądka i jelit - Szałwia może działać drażniąco.Interakcje z lekami - Może wchodzić w interakcje z lekami przeciwcukrzycowymi, przeciwzakrzepowymi oraz lekami uspokajającymi i przeciwdrgawkowymi.
Zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, jeśli przyjmuje się jakiekolwiek leki na stałe.Olejek szałwiowy - jest bardzo skoncentrowany i nie powinien być stosowany wewnętrznie bez ścisłego nadzoru specjalisty. Zewnętrznie należy go stosować w rozcieńczeniu.
Szałwię można nabyć w postaci
Suszonych liści lub ziela, herbatek ekspresowych, pastylek do ssania na gardłoPłynów do płukania jamy ustnej, kapsułek/suplementów diety, olejków eterycznychNalewek (tynktur).
Podsumowanie
Szałwia lekarska to wszechstronna roślina o długiej historii stosowania. Jej silne właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne, ściągające i hamujące potliwość sprawiają, że znajduje szerokie zastosowanie w ziołolecznictwie, zwłaszcza w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej i gardła oraz nadmiernej potliwości. Jest również cenioną przyprawą.
Należy jednak pamiętać o potencjalnych skutkach ubocznych związanych z zawartością tujonu i stosować ją z umiarem, szczególnie wewnętrznie, a w razie wątpliwości konsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Wakacje Zioła Witamin Warzywa Owoce Czosnek Ruch i regularna aktywność fizyczna Rumianek Obniżenie ciśnienie Aloes Mięta Szałwia lekarska Koper włoski Czystek Piołun Miód Suplementy diety Zdrowe odżywianie Woda i jej rola w organiźmie Zbieranie i suszenie pokrzywy Witamina D Witamna C Witamina A Witamina K Witamina B Witamina E Minerały Znaczenie potasu w organiźmie człowieka Gotowanie w plastikowych woreczkach ryżu i kaszy Diety Mleczko pszczele a bezplodnosc Alergie Mleczko pszczele Apiterapia