Mięta (rodzaj Mentha)

Mięta to rodzaj roślin należący do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Obejmuje on kilkadziesiąt gatunków oraz liczne mieszańce, które są szeroko rozpowszechnione na całym świecie, głównie w strefie klimatu umiarkowanego. Rośliny te są znane przede wszystkim ze swojego charakterystycznego, orzeźwiającego zapachu i smaku, za który odpowiadają olejki eteryczne, głównie mentol.

Wygląd

• Pokrój: Mięty to zazwyczaj byliny zielne.
• Łodyga: Często jest czterokanciasta w przekroju, wzniesiona lub płożąca, może być owłosiona lub naga. Wiele gatunków tworzy podziemne kłącza lub nadziemne rozłogi, przez co mogą być ekspansywne w ogrodzie.
• Liście: Ułożone naprzeciwlegle, zwykle jajowate, lancetowate lub eliptyczne, o brzegach ząbkowanych lub piłkowanych. Powierzchnia liścia może być gładka lub omszona. Są głównym źródłem aromatu.
• Kwiaty: Drobne, zebrane w okółkach w kątach liści lub tworzące na szczycie pędu kwiatostan w formie kłosa lub główki. Korona kwiatowa jest zwykle fioletowa, różowa lub biała, z czterema (czasem pięcioma) łatkami. Kwitnienie przypada zazwyczaj na okres letni.
• Owoc: Rozłupnia, rozpadająca się na cztery małe orzeszki.

Najpopularniejsze gatunki i mieszańce

• Mięta pieprzowa (Mentha × piperita): Prawdopodobnie najbardziej znana, jest naturalnym mieszańcem mięty nadwodnej (M. aquatica) i mięty zielonej (M. spicata). Ma silny, ostry, mentolowy smak i zapach. Szeroko stosowana w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym.
• Mięta zielona (Mentha spicata): Ma łagodniejszy, słodszy smak niż mięta pieprzowa, z mniejszą zawartością mentolu. Popularna w kuchni (np. sos miętowy do jagnięciny, składnik gum do żucia, herbat) oraz w drinkach (np. Mojito).
• Mięta polna (Mentha arvensis): Pospolita w wielu regionach, w tym w Polsce. Również bogata w mentol, wykorzystywana do produkcji olejku miętowego.
• Mięta nadwodna (Mentha aquatica): Rośnie na terenach wilgotnych, ma silny zapach i jest jednym z "rodziców" mięty pieprzowej.
• Mięta polej (Mentha pulegium): Dawniej stosowana leczniczo i kulinarnie, obecnie rzadziej ze względu na potencjalną toksyczność (zawiera pulegon). Ma charakterystyczny, mocny zapach.
• Mięta długolistna (Mentha longifolia): Jak nazwa wskazuje, ma dłuższe liście.
• Mięta okrągłolistna (Mentha suaveolens): Znana też jako mięta jabłkowa, o łagodniejszym, owocowym aromacie. Odmiana 'Variegata' (mięta ananasowa) ma biało obrzeżone liście.

Uprawa

Mięta jest generalnie rośliną łatwą w uprawie.

• Stanowisko: Preferuje stanowiska słoneczne lub półcieniste.
• Gleba: Najlepiej rośnie w glebie żyznej, przepuszczalnej i stale lekko wilgotnej.
• Rozmnażanie: Łatwo rozmnaża się wegetatywnie przez podział kłączy, sadzonki pędowe lub rozłogi. Rozmnażanie z nasion jest możliwe, ale mieszańce (jak mięta pieprzowa) mogą nie powtórzyć cech rośliny macierzystej.
• Pielęgnacja: Wymaga regularnego podlewania, zwłaszcza w okresach suszy. Ze względu na swoją ekspansywność, warto uprawiać ją w pojemnikach lub stosować bariery korzeniowe w gruncie, aby ograniczyć jej rozrastanie się. Regularne przycinanie pędów sprzyja krzewieniu się rośliny i zapewnia stały dostęp do świeżych liści.

Właściwości i składniki aktywne

Głównym składnikiem aktywnym mięty jest mentol, który odpowiada za uczucie chłodu i świeżości. Inne ważne związki to menton, limonen, pulegon (w niektórych gatunkach), cyneol, a także flawonoidy, garbniki i kwasy fenolowe. Dzięki nim mięta wykazuje szereg właściwości:

• Przeciwskurczowe (pomaga przy bólach brzucha, wzdęciach)
• Żółciopędne i wiatropędne (wspomaga trawienie)
• Antyseptyczne i przeciwbakteryjne
• Przeciwbólowe (szczególnie olejek stosowany miejscowo np. przy bólach głowy)
• Uspokajające (w niewielkim stopniu)
• Odświeżające i chłodzące
• Wykrztuśne (pomocna przy kaszlu i przeziębieniu)

Zastosowanie

Mięta ma bardzo szerokie zastosowanie:

• Kulinarne: Świeże lub suszone liście dodaje się do herbat, napojów (lemoniady, drinki jak Mojito), deserów (lody, czekolady, ciasta), sałatek, sosów (np. do mięs, jogurtowy), zup, potraw z warzyw (np. groszku, ziemniaków). Jest popularnym dodatkiem w kuchni Bliskiego Wschodu, Indii i krajów śródziemnomorskich.
• Lecznicze: Napary z liści mięty są tradycyjnym środkiem na dolegliwości trawienne (niestrawność, wzdęcia, skurcze jelit, zespół jelita drażliwego). Olejek miętowy stosowany jest w kroplach żołądkowych, do inhalacji przy katarze i zapaleniu zatok, a także zewnętrznie (wcierany w skronie) na bóle głowy. Mięta jest składnikiem wielu leków i suplementów diety.
• Kosmetyczne: Olejek miętowy i ekstrakty z mięty są dodawane do past do zębów, płynów do płukania ust, gum do żucia (ze względu na właściwości odświeżające i antybakteryjne), a także do szamponów, żeli pod prysznic, mydeł i kremów (działanie chłodzące, odświeżające, przeciwświądowe).
• Aromaterapia: Olejek miętowy jest ceniony za właściwości pobudzające, poprawiające koncentrację i łagodzące zmęczenie psychiczne. Stosowany w dyfuzorach i kominkach zapachowych.
• Inne: Mięta bywa używana jako naturalny środek odstraszający owady (np. mrówki, komary) i gryzonie.

Korzyści zdrowotne

Regularne spożywanie naparów z mięty lub stosowanie jej przetworów może przynosić korzyści zdrowotne, takie jak:

• Poprawa trawienia i łagodzenie problemów żołądkowo-jelitowych.
• Łagodzenie objawów przeziębienia i grypy (udrożnienie dróg oddechowych, łagodzenie bólu gardła).
• Zmniejszanie bólów głowy typu napięciowego (przy stosowaniu olejku miejscowo).
• Odświeżenie oddechu i poprawa higieny jamy ustnej.
• Potencjalne działanie przeciwnowotworowe i antyoksydacyjne (badania in vitro i na zwierzętach).

Potencjalne skutki uboczne i przeciwwskazania

• Mięta może nasilać zgagę u osób z refluksem żołądkowo-przełykowym, ponieważ rozluźnia dolny zwieracz przełyku.
• Olejek miętowy jest bardzo skoncentrowany i nie powinien być stosowany doustnie w dużych dawkach bez konsultacji z lekarzem. U małych dzieci i niemowląt nie należy stosować olejku w okolicach nosa i twarzy (ryzyko skurczu krtani).
• Mięta polej (Mentha pulegium) zawiera pulegon, który w większych ilościach może być toksyczny dla wątroby i działać poronnie – należy jej unikać, zwłaszcza w ciąży.
• Możliwe są interakcje z niektórymi lekami.

Podsumowanie

Mięta to niezwykle wszechstronna roślina o charakterystycznym aromacie i licznych zastosowaniach – od kuchni, przez medycynę naturalną, po kosmetykę. Jest łatwa w uprawie, choć bywa ekspansywna. Jej główne właściwości wynikają z obecności mentolu i innych olejków eterycznych, które nadają jej działanie odświeżające, wspomagające trawienie i łagodzące niektóre dolegliwości.

Wakacje Zioła Witamin Warzywa Owoce Czosnek Ruch i regularna aktywność fizyczna Rumianek Obniżenie ciśnienie Aloes Mięta  Szałwia  lekarska Koper włoski Czystek Piołun Miód Suplementy diety Zdrowe odżywianie Woda i jej rola w organiźmie Zbieranie i suszenie pokrzywy Witamina D  Witamna C Witamina A Witamina K Witamina B Witamina E Minerały Znaczenie potasu w organiźmie człowieka Gotowanie w plastikowych woreczkach ryżu i kaszy Diety Mleczko pszczele a bezplodnosc Alergie Mleczko pszczele Apiterapia