Pokrzywa zwyczajna

Roślina uważana jest za uciążliwy chwast, przez innych ceniona jako niezwykle wartościowe ziele. Jest zaliczana przez niektórych do roślin o unikalnym wprost działaniu i na nasze szczęście występuje powszechnie nie tylko w Europie, gdzie można ją znaleźć niemal na każdej łące, ale i na całym świecie.  Najłatwiej pokrzywe można spotkać w miejscach takich jak: rowy, przydroża, zarośla, brzegi lasów czy zaniedbane ogrody.

Od wieków pokrzywie przypisywano właściwości odżywcze i regulujące przemianę materii, a jej zdolność do tamowania krwawienia znana była już lekarzom antycznego świata. Była też jedną z najczęściej notowanych roślin w starożytnych zielnikach.

Charakterystyka botaniczna

Pokrzywa jest byliną należącą do rodziny pokrzywowatych. Osiąga zazwyczaj od 50 cm do 150 cm wysokości, choć w sprzyjających warunkach może być wyższa. Posiada charakterystyczną, czterokanciastą łodygę i naprzeciwległe liście o sercowatym lub jajowatolancetowatym kształcie, z grubo ząbkowanym brzegiem. Cała roślina, zwłaszcza łodyga i spodnia strona liści, pokryta jest parzącymi włoskami. Są to kruche struktury zawierające mieszaninę substancji drażniących, takich jak: kwas mrówkowy, histamina, acetylocholina i serotonina. Kontakt z nimi powoduje znane wszystkim pieczenie, zaczerwienienie i bąble na skórze. Pokrzywa kwitnie od czerwca do października, wytwarzając drobne, zielonkawe kwiaty zebrane w zwisające grona.

Wszechstronne właściwości lecznicze i prozdrowotne

Pokrzywa od wieków zajmuje ważne miejsce w medycynie ludowej i ziołolecznictwie, a dzisiejsze badania potwierdziły, że ta pospolita roślina, często tępiona w ogródkach i na polach, posiada wszechstronne właściwości lecznicze. Jej cenne działanie wynika z bogactwa składników aktywnych. 

Zawiera między innymi - witaminy: c, k, b2, kwas pantotenowy oraz prowitaminę a (beta-karoten),składniki mineralne -  żelazo, magnez, wapń, krzem, potas, fosfor, mangan (tzw. mikroelementy), flawonoidy - o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym (m.in. kwercetyna, rutyna), kwasy organiczne - w tym kwas kawowy, chlorogenowy, garbniki, karotenoidy, chlorofil, serotoninę, fitosterole, roślinną sekretynę - rozpuszczalną w wodzie, która pobudza czynności wydzielnicze żołądka, trzustki, wątroby, jelit i wpływa korzystnie na perystaltykę jelit.

Dzięki temu bogatemu składowi pokrzywa wykazuje wielokierunkowe działanie:

• działanie moczopędne -  wspomaga usuwanie nadmiaru wody z organizmu oraz szkodliwych produktów przemiany materii (np. mocznika), co jest korzystne w chorobach nerek, dróg moczowych (np. kamicy nerkowej) i obrzękach,
• wspomaganie leczenia anemii - dzięki wysokiej zawartości łatwo przyswajalnego żelaza i witaminy c (która zwiększa jego wchłanianie),
• jest polecana przy niedokrwistości; doustne przyjmowanie pokrzywy zwiększa zawartość hemoglobiny we krwi i liczbę czerwonych krwinek,
• właściwości przeciwzapalne -  może łagodzić stany zapalne, zwłaszcza w obrębie stawów (choroby gośćcowe, reumatyzm, artretyzm) i dróg moczowych,
• Ks. Kneipp zalecał tradycyjną, choć bolesną metodę biczowania miejsc reumatycznych świeżą pokrzywą,
• oczyszczanie organizmu -  wspomaga detoksykację, poprawia przemianę materii,
• łagodzenie objawów alergii: niektóre badania sugerują, że może hamować wydzielanie histaminy, zmniejszając reakcje alergiczne, zwłaszcza katar sienny,
• wspieranie zdrowia prostaty - ekstrakty z korzenia pokrzywy są stosowane w łagodnym przeroście gruczołu krokowego (BPH). 
• Korzystny wpływ na skórę, włosy i paznokcie - dzięki zawartości krzemu, cynku i witamin wzmacnia włosy (ogranicza ich wypadanie, przetłuszczanie się), poprawia kondycję skóry (pomocna przy trądziku) i wzmacnia paznokcie,
• potencjalne działanie hipoglikemizujące - zawiera substancje insulinopodobne; napar wodny w umiarkowanych ilościach może obniżać poziom cukru we krwi i moczu, jednakże większe dawki mogą znosić to działanie,
• właściwości antybiotyczne - sprzyja gojeniu się ran i owrzodzeń; tradycyjnie stosuje się rozdrobnione, soczyste liście np. przy zakażeniach gronkowcem złocistym,
• wspieranie funkcji wątroby - stosowana pomocniczo w stanach uszkodzenia wątroby,
• wzmacnianie odporności i wspomaganie organizmu - w stanach osłabienia, spadku odporności, wyczerpania,
• w schorzeniach wyniszczających ustrój i w okresie rekonwalescencji.

Pokrzywa - moc w walce z alergią

Jednym z najbardziej znanych zastosowań pokrzywy w ziołolecznictwie jest łagodzenie objawów alergii, zwłaszcza tych związanych z alergią wziewną, jak katar sienny. Jak pokrzywa może pomagać alergikom? Uważa się, że mechanizm jej działania opiera się na kilku aspektach.
Po pierwsze, pokrzywa zawiera związki, które mogą wpływać na stabilizację komórek tucznych, czyli mastocytów.
Są to komórki układu odpornościowego, które w odpowiedzi na kontakt z alergenem uwalniają histaminę i inne mediatory stanu zapalnego, odpowiedzialne za typowe objawy alergii takie jak kichanie, swędzenie, wyciek z nosa czy łzawienie oczu. Hamując lub ograniczając ten proces, pokrzywa może działać podobnie do naturalnego środka antyhistaminowego.
Po drugie, pokrzywa wykazuje właściwości przeciwzapalne. Zawdzięcza je obecności różnych bioaktywnych substancji, w tym flawonoidów, takich jak kwercetyna. Zmniejszenie stanu zapalnego w organizmie jest kluczowe w łagodzeniu przewlekłych objawów alergicznych.

Regularne picie naparu z pokrzywy, najlepiej rozpoczęte jeszcze przed sezonem pylenia roślin, może przyczynić się do zmniejszenia nasilenia kataru siennego, swędzenia nosa i oczu. Niektóre osoby stosują ją również wspomagająco przy alergicznych problemach skórnych, takich jak pokrzywka, pijąc napar, by działać "od wewnątrz".

Sposób przygotowania naparu z pokrzywy

Weź jedną czubatą łyżkę suszonych liści pokrzywy. Zalej ją szklanką (około 250 ml) wrzącej wody. Przykryj naczynie i pozostaw do zaparzenia na 10-15 minut. Po tym czasie napar dokładnie przecedź. Zaleca się picie 2-3 szklanek takiego naparu dziennie. Można również przygotować napar ze świeżych, młodych liści pokrzywy, pamiętając o ich dokładnym umyciu!

Tradycyjne kuracje odmładzające - znane już naszym babkom, szczególnie popularne wiosną, polegające na piciu świeżego soku z młodych pokrzyw (np. 3-4 łyżki dziennie, rozcieńczone wodą w stosunku 1:3 przez 3-4 tygodnie).

Zastosowanie kulinarne

Młode pędy i liście pokrzywy, zebrane przed kwitnieniem (najlepiej wiosną), są jadalne i bardzo wartościowe odżywczo po odpowiednim przygotowaniu. Obróbka termiczna (blanszowanie, gotowanie, smażenie) lub dokładne rozdrobnienie (np. w blenderze) neutralizuje parzące włoski.

Pokrzywę można wykorzystać do przygotowania: zup (np. popularna zupa pokrzywowa), soków i koktajli (w połączeniu z owocami lub innymi warzywami), pesto (jako zamiennik bazylii), farszów do pierogów, naleśników czy tart, sałatek (po sparzeniu), herbat i naparów. Suszone liście pokrzywy są popularnym surowcem do przygotowywania zdrowotnych herbatek.

Inne zastosowania

Nawóz naturalny - gnojówka z pokrzywy to ceniony w ogrodnictwie ekologicznym nawóz azotowy i środek wzmacniający rośliny oraz odstraszający niektóre szkodniki (np. mszyce).Włókiennictwo - Historycznie z włókien pokrzywy wytwarzano tkaniny, liny i papier. Obecnie jest to zastosowanie niszowe, ale wraca do łask w kontekście poszukiwania ekologicznych materiałów.

Pokrzywa bywa stosowana jako wartościowy dodatek do pasz dla drobiu i innych zwierząt gospodarskich.Ekstrakty z pokrzywy znajdują się w szamponach, odżywkach i wcierkach do włosów (przeciwłupieżowych, wzmacniających, ograniczających przetłuszczanie) oraz w kosmetykach do cery trądzikowej.

Zbiór i przechowywanie

Najlepiej zbierać młode pędy pokrzywy (górne 4-6 liści) wiosną (kwiecień-maj), przed okresem kwitnienia, gdyż wtedy są najdelikatniejsze i najbogatsze w składniki odżywcze. Jest to również idealny czas na pozyskanie surowca do tradycyjnej, wiosennej kuracji "odmładzającej". Należy wybierać rośliny rosnące z dala od dróg, pól uprawnych (ryzyko pestycydów) i innych źródeł zanieczyszczeń. Podczas zbioru konieczne jest używanie rękawic ochronnych. Zebrane ziele można suszyć w przewiewnym, zacienionym miejscu lub zamrażać (po wcześniejszym zblanszowaniu). 

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Mimo wielu korzyści, stosowanie pokrzywy (zwłaszcza w celach leczniczych i w większych ilościach) nie jest wskazane dla wszystkich. Należy zachować ostrożność lub skonsultować się z lekarzem w przypadku: przyjmowania leków przeciwzakrzepowych (pokrzywa zawiera witaminę K),przyjmowania leków moczopędnych (ryzyko nasilenia działania i zaburzeń elektrolitowych),cukrzycy i przyjmowania leków hipoglikemizujących (może wpływać na poziom cukru – należy monitorować glikemię),przewlekłych chorób nerek,ciąży i karmienia piersią (brak wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa),zabiegów chirurgicznych (zaleca się odstawienie na ok. 2 tygodnie przed).

Oczywiście, należy unikać bezpośredniego kontaktu świeżej, nieprzetworzonej pokrzywy ze skórą ze względu na jej właściwości parzące.
Podsumowując, pokrzywa zwyczajna, mimo swojej reputacji "parzącego chwastu", jest niezwykle cenną i wszechstronną rośliną o unikalnym działaniu. Jej potwierdzone badaniami i ugruntowane wielowiekową tradycją właściwości lecznicze, w połączeniu z wartościami odżywczymi i innymi zastosowaniami, czynią ją prawdziwym darem natury.
Źródła informacji - Informacje zawarte w tym tekście opierają się na ogólnodostępnej wiedzy z zakresu botaniki, ziołolecznictwa, tradycji ludowej oraz publikacjach naukowych i popularnonaukowych dotyczących właściwości i zastosowania.

 

 

 

 

Tekst przedstawiony jest wyłącznie do celów informacyjnych. Aby uzyskać poradę medyczną lub diagnozę, skonsultuj się ze specjalistą.

 

 

 

 

 

 

Wakacje Zioła Witamin Warzywa Owoce Czosnek Ruch i regularna aktywność fizyczna Rumianek Obniżenie Dieta śródziemnomorska Dieta ketogeniczna Dieta wegańska ciśnienie Aloes Mięta  Szałwia  lekarska Koper włoski Czystek Piołun Miód Suplementy diety Zdrowe odżywianie Woda i jej rola w organiźmie Zbieranie i suszenie pokrzywy Witamina D  Witamna C Witamina A Witamina K Witamina B Witamina E Minerały Znaczenie potasu w organiźmie człowieka Gotowanie w plastikowych woreczkach ryżu i kaszy Diety Mleczko pszczele a bezplodnosc Alergie Mleczko pszczele Apiterapia